Diz Artroplastisi Sonrası Rehabilitasyon: Klinik Yaklaşım ve Hasta Yönetimi

Diz artroplastisi, ileri derecede diz eklem dejenerasyonunda ağrıyı azaltmak ve fonksiyonel kapasiteyi artırmak amacıyla uygulanan yaygın bir cerrahi prosedürdür. Ancak, ameliyat başarısının sürdürülebilirliği büyük ölçüde postoperatif rehabilitasyonun etkin yönetimine bağlıdır. Bu yazımızda, diz artroplastisi sonrası klinik yaklaşım ve hasta yönetimi kapsamında uygulanan rehabilitasyon protokolleri, multidisipliner iş birliği ve iyileşme sürecinin optimize edilmesi üzerinde duracağız. Bireyselleştirilmiş rehabilitasyon programları, hastanın eklem hareket açıklığını koruması, kas kuvvetini artırması ve komplikasyon riskini minimize etmesi açısından kritik öneme sahiptir.

Diz Artroplastisi Nedir?

Diz artroplastisi, diz ekleminde ileri derecede osteoartrit, romatoid artrit veya travmatik dejenerasyon gibi durumlarda eklem yüzeylerinin cerrahi olarak yenilenmesi işlemidir. Amaç, ağrıyı azaltmak ve hastanın yaşam kalitesini artırarak fonksiyonel kapasitesini geri kazandırmaktır. Protez yerleştirilmesi ile dizdeki hareket kısıtlılığı giderilirken, eklem stabilitesi ve biomekanik dengesi de yeniden sağlanır. Günümüzde gelişen cerrahi teknikler ve implant teknolojileri sayesinde, diz artroplastisi ameliyatları başarılı sonuçlar vermekte ve uzun dönem hasta memnuniyeti sağlamaktadır.

Ancak ameliyat başarısı sadece cerrahi sürecin kalitesiyle sınırlı değildir; ameliyat sonrası rehabilitasyonun etkinliği de tedavinin kritik bir parçasıdır. Diz artroplastisi sonrası rehabilitasyon, eklem hareket açıklığını korumak, kas kuvvetini artırmak ve komplikasyon risklerini azaltmak için multidisipliner bir yaklaşımla planlanmalıdır. Cerrahların ve fizyoterapistlerin koordinasyonu ile hastanın fonksiyonel kazanımlarının maksimize edilmesi, ameliyat sonrası dönemde optimal iyileşme ve hastanın günlük yaşama hızlı dönüşü açısından büyük önem taşır.

Rehabilitasyonun Önemi

Diz artroplastisi sonrası rehabilitasyon, ameliyat başarısının sürdürülebilirliği için temel bir unsurdur. Erken dönemde başlatılan ve hastanın bireysel ihtiyaçlarına göre uyarlanmış rehabilitasyon protokolleri, eklem hareket açıklığının korunması, kas gücünün yeniden kazanılması ve postoperatif komplikasyonların (örneğin eklem sertliği, tromboemboli) önlenmesi açısından hayati önem taşır. Hekimler, hastanın genel sağlık durumu ve cerrahi bulgularını dikkate alarak, rehabilitasyonun zamanlaması ve dozajını belirlemeli; bu süreci fizik tedavi uzmanları ile yakın iş birliği içinde yönetmelidir. Böylece, fonksiyonel iyileşme hızlandırılarak hastanın günlük yaşama dönüşüne yardımcı olunabilir.

Klinik Rehabilitasyon Protokolü

Diz artroplastisi sonrası rehabilitasyon, belirli evrelere ayrılarak sistematik bir şekilde planlanmalıdır. Her aşama, hastanın genel durumu, cerrahi sonrası bulgular ve bireysel ihtiyaçları göz önünde bulundurularak hekim-fizyoterapist iş birliğiyle yürütülmelidir.

İlk 48 Saat: Ameliyat sonrası erken dönemde ağrı kontrolü önceliklidir. Bu süreçte analjezik ve antiinflamatuar tedaviler uygulanmalı, aynı zamanda tromboemboli riskine karşı profilaktik önlemler alınmalıdır. Ödemin azaltılması amacıyla alt ekstremitenin elevasyonu ve soğuk uygulama önerilir. Bu dönemde hasta mobilizasyonuna da mümkün olan en kısa sürede başlanması önemlidir.

1–2. Hafta: Pasif ve aktif hareket egzersizlerine geçilir. Hedef, diz fleksiyonunun en az 90 dereceye ulaşmasıdır. Kontrollü yürüme egzersizleri, genellikle yürüteç ya da koltuk değneği desteğiyle başlatılır. Bu süreçte, hastanın ağrı toleransı ve hareket kapasitesi yakından izlenmelidir.

2–6. Hafta: Bu evrede kas kuvvetlendirme programı devreye girer. Özellikle kuadriseps ve hamstring kaslarının güçlendirilmesi ön plandadır. Aynı zamanda, diz stabilitesini sağlamak ve denge duyusunu geliştirmek amacıyla proprioseptif egzersizler eklenir. Ağrının kontrol altında olduğu durumlarda, hasta günlük yaşam aktivitelerine kademeli olarak yönlendirilebilir.

6. Hafta ve Sonrası: Rehabilitasyonun ileri evresinde, fonksiyonel kapasitenin artırılması hedeflenir. Eklem hareket açıklığı tam olarak kazanılmalı, hastanın sosyal ve mesleki yaşantısına güvenli bir şekilde dönüşü desteklenmelidir. Bu aşamada uygulanan egzersizler daha kompleks ve yüksek tempolu olabilir, ancak hasta toleransı mutlaka göz önünde bulundurulmalıdır.

Komplikasyonların İzlenmesi ve Yönetimi

Diz artroplastisi sonrası dönemde enfeksiyon, derin ven trombozu (DVT), eklem sertliği, hematom ve protez gevşemesi gibi komplikasyonlar gelişme riski taşır. Bu komplikasyonlar, hastanın fonksiyonel iyileşmesini geciktirebileceği gibi, cerrahi sonuçları da olumsuz etkileyebilir. Bu nedenle, postoperatif süreçte hekim tarafından düzenli klinik takip yapılmalı; erken belirtiler dikkatle değerlendirilmelidir. Özellikle ilk haftalarda gelişebilecek inflamatuar yanıtlar, dikkatli gözlemle patolojik süreçlerden ayırt edilmelidir.

Hastada ağrı artışı, hareket kısıtlılığı, lokal ısı artışı, şişlik, kızarıklık veya sistemik enfeksiyon bulguları gözlendiğinde, zaman kaybetmeden tanısal değerlendirme yapılmalıdır. Bu süreçte röntgen, ultrason ve gerekirse ileri görüntüleme yöntemleri ile protezin durumu ve çevre dokular incelenmeli; enfeksiyon şüphesinde CRP, sedimentasyon, tam kan sayımı gibi laboratuvar testleri istenmelidir. Erken tanı ve uygun müdahale ile komplikasyonların kontrol altına alınması, hastanın rehabilitasyon sürecini güvenli ve etkili şekilde sürdürebilmesini sağlar.

Diz artroplastisi sonrası rehabilitasyon, cerrahi müdahalenin uzun vadeli başarısını belirleyen en önemli süreçlerden biridir. Hekimlerin, hastanın genel durumu ve cerrahi bulgulara göre uygun rehabilitasyon protokolünü zamanında ve doğru şekilde planlaması; eklem hareket açıklığının korunması, kas gücünün yeniden kazanılması ve komplikasyonların önlenmesi açısından oldukça önemlidir. Bu süreçte multidisipliner işbirliği ile yürütülen hasta takibi, fonksiyonel iyileşmeyi hızlandırarak hastanın günlük yaşama güvenli dönüşünü destekler. Daha fazla bilgi için Prof. Dr. Pınar Borman ile iletişime geçebilirsiniz.