Lenfödemin Erken Belirtileri Nasıl Fark Edilir?

Lenfödem, vücudun lenfatik sisteminde meydana gelen bozukluklar sonucunda dokularda sıvı birikmesiyle birlikte ortaya çıkan kronik bir hastalıktır. Lenfödem, daha çok kol ve bacaklarda görülmektedir. Lenfödem şişlik, ağrı, gerginlik ve hareket kısıtlılığına yol açabilmektedir. İlerleyici bir seyri olduğu için erken dönemde fark edilmesi, hastalığın kontrol altına alınmasında kritik bir role sahiptir. Özellikle kanser cerrahisi, radyoterapi, enfeksiyonlar veya travmalar sonrası görülen sekonder lenfödem, zamanında tedavi edilmediğinde ciddi komplikasyonlara neden olabilir.

Bu yazımızda sizler için lenfödemin erken belirtileri ne olduğuna ve bu belirtileri nasıl ayırt edilebileceğini açıkladık.

Lenfödem Nedir?

Lenfödem, lenf damarlarının veya lenf düğümlerinin hasar görmesi sonucunda lenf sıvısının dokularda birikmesi olmaktadır. Bu sıvı normalde bağışıklık sistemi için önemli görevler üstlenmektedir fakat dolaşımı bozulduğu zaman dokularda şişlik oluşturabilir.

Lenfödem, iki ana grupta incelenebilir:

• Primer Lenfödem: Genetik ya da doğuştan gelen lenf sistemi yetersizliklerinden kaynaklanabilir. Ergenlik veya genç erişkinlik döneminde ortaya çıkabilmektedir.
• Sekonder Lenfödem: Cerrahi müdahale, radyoterapi, enfeksiyon veya travma sonrasında gelişebilir. Meme kanseri sonrası kolda görülen lenfödem, en sık rastlanan örneklerden bir tanesidir.

Lenfödemin Erken Belirtilerini Tanımanın Önemi Nedir?

Lenfödemin erken dönemde fark edilmesi tedavi başarısını doğrudan etkileyebilir. Erken evrede şişlik geri dönüşümlüdür ve uygun tedaviyle kontrol altına alınabilir. Ancak geç fark edildiği zaman doku sertleşmesi, enfeksiyon ve kalıcı deformiteler görülebilir. Bu sebepten dolayı risk grubunda olan bireylerin küçük değişiklikleri bile gözlemlemesi büyük önem taşıyabilir.

Lenfödemin Erken Belirtileri Nelerdir?

Çoğu zaman lenfödemin ilk sinyalleri hafif ve gözden kaçabilecek düzeyde olmaktadır. Birkaç tane dikkat edilmesi gereken belirtiler şu şekildedir:

1. Hafif ve Tek Taraflı Şişliğin Olması: Günün sonunda özellikle ayak bileği veya kolda fark edilen hafif şişlik, sabahları azalabilir. Genellikle tek taraflı olmaktadır ve bu özelliği sayesinde diğer ödemlerden ayrılmaktadır.
2. Ağırlık ve Dolgunluk Hissinin Olması: Hasta, ilgili bölgede “ağırlık taşıyormuş” gibi bir his tarif etmektedir. Zamanla günlük aktivitelerde yorgunluk artabilmektedir.
3. Ciltte İz Kalması (Pitting Ödem): Şiş bölgeye parmakla bastırıldığı zaman çukur oluşmasıyla birlikte bir süre iz kalabilir. Bu bulgu, erken dönem lenfödemin karakteristik göstergesinden birisi olmaktadır.
4. Giysilerin ve Takıların Sıkı Gelmesi: Yüzük, bilezik, çorap ya da pantolon lastiğinin eskisine göre daha sıkı hissedilmesi de lenfödemin başlangıcı olabilir.
5. Hareket Kısıtlılığının Oluşması: Eklem çevresinde şişlik olduğu zaman bacak veya kol hareketlerinde zorlanma yaşanabilir. Merdiven çıkarken ya da kolu yukarı doğru kaldırırken ağrı ve gerginlik hissedilebilir.
6. Ciltte Değişikliklerin Olması: Parlaklık, gerginlik, hafif kızarıklık, karıncalanma ya da kaşıntı erken belirtiler arasında olabilir.

Kimler Risk Altındadır?

Lenfödemin erken fark edilmesi için risk gruplarını bilmek gerekebilir. Daha sık görüldüğü durumlardan birkaç tanesi şu şekildedir:

• Meme veya jinekolojik kanser cerrahisi sonrası lenf nodlarının alındığı bireyler risk gruplarındandır.
• Radyoterapi uygulamaları yapılmış olan bireyler risk gruplarındandır.
• Tekrarlayan cilt enfeksiyonları bulunan bireyler risk gruplarındandır (ör. selülit).
• Travma ve cerrahi operasyonlar geçirmiş bireyler risk gruplarındandır.
• Kronik obezitesi bulunan bireyler risk gruplarındandır.
• İleri varisleri olanlar risk altındadır.
• Genetik yatkınlığı bulunan bireyler risk gruplarındandır.

Bu grupta yer alan kişilerin vücutlarındaki küçük değişiklikleri bile takip etmeleri gerekebilir.

Lenfödemde Erken Tanı ve Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Lenfödem tanısında doktor muayenesi temel olsa da bazı testler de erken dönemde yardımcı olabilir:

• Volümetrik Ölçüm: Kol veya bacak hacmindeki küçük değişiklikleri tespit edebilir.
• Bioimpedans Analizi: Doku sıvısı miktarını ölçerek lenfödemi erken evrede ortaya çıkarabilir.
• Ultrason: Lenf damarlarındaki tıkanıklıkları görüntülemede kullanılabilir.
• Lenfosintigrafi: Özellikle altta yatan bir neden yoksa, uygulanması gereken bir tetkiktir.

Lenfödem tamamen iyileştirilemese de erken dönemde kontrol altına alınabilme şansına sahiptir. Bu yüzden uygulanabilecek yöntemler bulunmaktadır. Birkaç tane uygulanabilecek yöntem şu şekildedir:

1. Manuel Lenf Drenajı: Lenf sıvısının dolaşımını artırabilmek için lenfödem uzmanları tarafından yapılan özel masaj tekniği olmaktadır.
2. Basınçlı Çorap ve Bandajlar: Lenfödemin ilerlemesini engelleyerek şişliğin azalmasına yardımcı olur ve idame dönemde azalmış hacmin devamını sağlar.
3. Düzenli Egzersiz Yapmak: Yüzme, yürüyüş ve hafif egzersizler kas pompasını çalıştırarak lenf akışını destekleyebilir.
4. Cilt Bakımı: Lenfödemli bölgede enfeksiyon riski artabilir. Bu yüzden cildi nemli tutmak ve hijyene özen göstermek gerekebilir.
5. Kilo Kontrolü: Aşırı kilo lenfödemi artıran önemli bir unsurdur. Sağlıklı beslenme ve kilo kontrolü tedavinin parçası halindedir.

Lenfödemde Algoloji Uzmanının Rolü Nedir?

Lenfödemi yalnızca şişlikle sınırlı kalmayarak komplikasyonlar geliştiinde veya eşlik eden diğer durumlar nedeniyle kronik ağrıya da yol açabilir. Ağrı yönetiminde algoloji uzmanları devreye girmektedir. İlaç tedavileri, girişimsel yöntemler (ör. sinir blokajları) ve kişiye özel rehabilitasyon programlarıyla birlikte hastaların yaşam kalitesi yükseltilebilir. Algoloji hekimleri, hastaya ağrı ile baş etme stratejileri ve doğru egzersiz önerileri de sunabilmektedir.

Günlük Hayatta Dikkat Edilmesi Gereken Unsurlar

Lenfödem riski olan veya erken belirtileri yaşayan kişilerin yaşam tarzına dikkat etmesi gerekmektedir. Yaşam tarzında dikkat edilmesi gereken birkaç unsur şu şekildedir:

• Dar kıyafet ve takılardan kaçınmanız gerekebilir.
• Çok ağır yük taşımamak gerekebilir.
• Sık sık dinlenmek ve düzenli egzersiz gerekebilir.
• Böcek ısırıklarından ve cilt yaralanmalarından korunmak gerekebilir.
• Uzun süre hareketsiz kalmamak gerekebilir. Seyahatler sırasında da ara ara yürümek ve özel pomplalama egzersizleri gerekebilir.

Lenfödem Hakkında Ne Zaman Doktora Başvurmak Gerekebilir?

Şu belirtiler fark edildiği zaman vakit kaybetmeden bir uzmana başvurulması gerekebilir:

• Takılar sıktığında ayakkabı giymek zorlaştığında, giysilerin kol ve bacağı tek taraflı rahatsiz ettiğinde,
• Tek taraflı veya bilateral asimetrik giderek ilerleyen şişlikler olduğu zaman uzmana başvurulması gerekebilir.
• Gerginlik ve hareket kısıtlılığı olduğu zaman uzmana başvurulması gerekebilir.
• Ciltte sık tekrarlayan enfeksiyonlar olduğu zaman uzmana başvurulması gerekebilir.
• Ağrı ve ağırlık hissinin ilerlemesi durumunda uzmana başvurulması gerekebilir.

Erken müdahale sayesinde lenfödemin ilerlemesi durdurulabilir ve komplikasyonlar önlenebilir.

Lenfödemin erken belirtilerini fark etmek, hastalığın ilerlemesini önlemek ve tedaviye en iyi yanıtı almak açısından oldukça büyük bir öneme sahiptir. Hafif şişlik, ağırlık hissi, cilt gerginliği ve tek taraflı ödem gibi işaretlerinse asla göz ardı edilmemesi gerekebilir. Risk grubunda olan kişilerin düzenli kontrollerini yaptırması hem ağrı yönetimi hem de yaşam kalitesinin korunması açısından oldukça önemli bir unsurdur.

Lenfödem; evresi şiddeti ne olursa olsun tedavi edilebilir bir hastalıktır. Erken farkındalık ve doğru tedavi ile sağlıklı ve konforlu bir yaşam elbette mümkün olabilir.