Kireçlenme Nedir? Eklem Ağrıları ve Hareket Kısıtlılığına Karşı Alınacak Önlemler

Kireçlenme (Osteoartrit), eklemlerimizdeki kıkırdak dokusunun zamanla aşınması sonucu meydana gelen, ağrı ve hareket kısıtlılığına yol açan bir hastalıktır. Bu durum, genellikle yaşlanma ile ilişkilendirilmiş olsa da, aşırı kullanım, genetik faktörler, yaralanmalar ve obezite gibi birçok başka etken de kireçlenmeye yol açabilir. Peki, kireçlenme nedir ve eklem ağrılarıyla mücadelede hangi önlemler alınabilir?

Kireçlenme Neden Olur?

Kireçlenmenin başlıca nedeni, eklemdeki kıkırdakların zamanla aşınması ve hasar görmesidir. Kıkırdak, eklem yüzeylerini korur ve hareket esnasında sürtünmeyi azaltır. Kıkırdakların incelmesi ve kaybolması, eklemlerde ağrı, şişlik ve sertlik gibi belirtilere yol açar. Kireçlenme genellikle şu faktörlerden kaynaklanır:

• Yaşlanma: Yaşlanma, kireçlenmenin en yaygın nedenlerinden biridir. İnsan vücudu yaşlandıkça, eklemlerindeki kıkırdaklar da yıpranır ve aşındır. Kıkırdak dokusu, genç yaşlarda esnek ve pürüzsüzdür, bu da eklem yüzeylerinin birbirine sürtünmesini engeller. Ancak yaş ilerledikçe, kıkırdakların doğal yapısı bozulur ve bu, eklemde sürtünmeye yol açar. Zamanla bu sürtünme, kıkırdağın incelmesine ve hasar görmesine neden olur, bu da eklemde ağrı, sertlik ve hareket kısıtlılığına yol açar. Yaşla birlikte, kıkırdak dokusu yenilenme kapasitesini kaybeder, bu nedenle hasar daha hızlı bir şekilde ilerleyebilir.
• Genetik Faktörler: Genetik, kireçlenmenin gelişiminde önemli bir rol oynayabilir. Ailede kireçlenme öyküsü bulunan kişilerde, genetik yatkınlık nedeniyle kıkırdakların daha erken yaşta aşınması ve eklem sağlığının bozulması riski artar. Araştırmalar, bazı genetik faktörlerin kıkırdak yapısını etkileyebileceğini ve eklemdeki aşınmayı hızlandırabileceğini göstermektedir. Bu nedenle, kireçlenme riski taşıyan kişilerin düzenli olarak eklem sağlığını izlemeleri önemlidir.
• Obezite: Aşırı kilolar, eklemler üzerinde ciddi bir baskı oluşturur. Özellikle diz, kalça ve bel gibi ağırlık taşıyan eklemler, fazla kilolar nedeniyle zorlanır. Obezite, eklemdeki kıkırdakları hızlı bir şekilde aşındırabilir çünkü kilolu kişiler, normalden daha fazla vücut ağırlığı taşıyarak bu eklemlere ek yük bindirirler. Ayrıca, obezite vücuttaki iltihaplanmayı (inflamasyonu) artırabilir, bu da eklemdeki iltihaplanma sürecini hızlandırarak kireçlenmeyi daha da kötüleştirebilir. Obeziteyi kontrol altına almak, kireçlenme riskini azaltmak için önemli bir adımdır.
• Yaralanmalar ve aşırı kullanım: Eklem yaralanmaları ve aşırı kullanım, kireçlenmenin bir başka önemli nedenidir. Geçmişte yaşanmış bir eklem yaralanması (örneğin, kırık, burkulma veya bağ yaralanması) kıkırdakların zarar görmesine ve zamanla aşınmasına yol açabilir. Yaralanmalar sonucunda, eklemdeki normal yapılar bozulur ve bu da eklemlerin düzgün hareket etmemesine neden olabilir. Uzun süreli aşırı kullanım, özellikle sporcularda veya fiziksel işlerle uğraşan kişilerde kıkırdak aşınmasına neden olabilir. Sürekli aynı hareketlerin yapılması (örneğin, koşucularda dizler üzerindeki baskı) kıkırdaklarda mikroskobik hasarların birikmesine yol açar. Bu da kireçlenmeye zemin hazırlar. Aynı şekilde, eklemde aşırı stres, iltihaplanmayı (inflamasyonu) artırarak kireçlenme sürecini hızlandırabilir. Ev hanımı gibi ev işi yapanlarda eklemlerin zorlayıcı ve tekrarlayıcı aşırı kullanımları da el parmaklarında el eklemlerinde diz veya diper eklemlerde kireçlenmenin önemli nedenleri arasındadır.

Ekstra Faktörler:

• Cinsiyet: Kadınlarda, özellikle menopoz sonrası, kireçlenme riski daha yüksek olabilir. Bunun nedeni, östrojen hormonunun eklem sağlığı üzerindeki koruyucu etkisinin azalmasıdır.
• Düşük Fiziksel Aktivite: Düzenli hareket etmeyen bireylerde kaslar zayıflar ve eklemler yeterince desteklenmez. Bu da eklemdeki aşınmayı hızlandırabilir.

Sonuç olarak, kireçlenme birçok farklı faktörün birleşimiyle meydana gelir. Yaşlanma, genetik yatkınlık, obezite, yaralanmalar ve aşırı kullanım gibi etkenler, kıkırdağın hasar görmesine ve eklemdeki işlev bozukluğunun artmasına yol açar. Kireçlenmenin önlenmesi veya etkilerinin hafifletilmesi için, bu faktörlerin yönetilmesi ve düzenli sağlık kontrolleri oldukça önemlidir.

Kireçlenme Belirtileri

Kireçlenme, eklemlerdeki kıkırdakların aşınması sonucu vücudun farklı bölgelerinde çeşitli belirtilerle kendini gösterebilir. Bu belirtiler genellikle yavaş bir şekilde başlar ve zamanla daha belirgin hale gelir. İşte kireçlenmenin başlıca belirtileri:

Kireçlenmenin en yaygın belirtisi, eklemde ağrıdır. Bu ağrı, genellikle iş yaptıktan veya yürümeden sonra ortaya çıkar ve istirahatle azalır Sabahları 10-15 dakikadan az süren sabah tutukluğu veya uzun süre oturmadan sonra özellikle diz kireçlenmesi olanlarda kalkmada zorluk yaygın bulgular arasındadır. Kireçlenme ilerledikçe, etkilenen eklemde şişlik gözlemlenebilir. Bu şişlik, eklemdeki iltihaplanma (inflamasyon ) nedeniyle meydana gelir. Eklemdeki bu inflamasyon, özellikle kireçlenme ilerledikçe daha belirgin hale gelir. Şişlikle birlikte, eklemde ısı artışı da görülebilir, bu da vücutta iltihaplanmanın bir göstergesidir. Sıcaklık artışı, ağrı ve inflamasyon artırarak eklemin işlevselliğini kısıtlar.

Kireçlenmenin bir diğer belirgin belirtisi de eklemdeki hareket kısıtlılığıdır. Kıkırdakların aşınması, eklemin düzgün hareket etmesini engeller ve bu da hareket alanını kısıtlar. Eklemler, özellikle sabahları daha sert olabilir, ancak bu setlik 10-15 dk gibi çok kısa sürelidir, günün ilerleyen saatlerinde hareketle biraz rahatlayabilir. Ama eklemlerin kullanımıyla akşama doğru ağrılar artar ve istirahatle ağrılar geriler. 

Eklemdeki kıkırdaklar inceldikçe ve hasar gördükçe, eklem hareket ederken çıtırtı (krepitasyon) veya takılma sesleri duyulabilir. Bu sesler, eklemdeki kıkırdak ve kemiklerin birbirine sürtünmesinden kaynaklanır. Çıtırtı sesleri, kireçlenmenin ilerlemiş aşamalarında daha sık görülür ve eklemdeki bozulmanın ve kaslarda zayıflığın bir göstergesi olabilir.

Kireçlenme, genellikle eklemdeki hareket hızını da etkiler. Eklemdeki ağrı ve sertlik nedeniyle, kişi hareket etmekte zorlanabilir. Özellikle bazı pozisyonlarda (örneğin, çömelme veya merdiven çıkma gibi hareketlerde) zorlanma hissi oluşabilir. Hareket etmek için daha fazla çaba sarf edilmesi gerekebilir, bu da kişinin yaşam kalitesini etkileyebilir.

Kireçlenme, zamanla ilerleyen bir hastalık olduğundan, bu belirtiler genellikle hafif başlar ancak tedavi edilmezse zamanla daha şiddetli hale gelebilir. Erken teşhis ve uygun tedavi yöntemleri, eklem sağlığını korumak ve yaşam kalitesini artırmak için büyük önem taşır.

Kireçlenme Tedavisi ve Alınabilecek Önlemler

Kireçlenme tedavisinin amacı, eklemdeki ağrıyı hafifletmek, eklem fonksiyonunu iyileştirmek ve hastanın yaşam kalitesini artırmaktır. Tedavi süreci, kişisel ihtiyaçlara göre şekillendirilebilir ve genellikle aşağıdaki yöntemler uygulanır:

1. Fiziksel Aktivite ve Egzersiz

Düzenli fiziksel aktiviteler, eklem sağlığını korumak ve kireçlenmenin ilerlemesini engellemek için son derece önemlidir. Yüzme, yürüyüş ve düşük yoğunluklu egzersizler, eklem etrafındaki kasları güçlendirir ve eklem hareketliliğini artırır. Bu tür egzersizler, eklemleri zorlamadan yapılmalı ve eklemdeki mevcut ağrıyı artırmamalıdır. Fiziksel aktivitenin amacı, eklem çevresindeki kasları güçlendirmek ve eklemin hareket kabiliyetini korumaktır.

2. Kilo Kontrolü

Aşırı kilo, eklemler üzerinde ekstra baskı oluşturur ve kireçlenmeyi hızlandırabilir. Özellikle diz, kalça ve bel eklemleri, fazla kilolar nedeniyle daha fazla zorlanır. Sağlıklı bir diyet ve düzenli egzersizle kilo kontrolü sağlamak, eklem üzerindeki baskıyı azaltarak kireçlenmenin olumsuz etkilerini hafifletebilir. Kilo kaybı, eklemdeki ağrıyı azaltmaya ve eklem sağlığını iyileştirmeye yardımcı olabilir.

3. Dengeli Beslenme

Kıkırdak sağlığını destekleyen besinler tüketmek, kireçlenmenin yönetilmesinde önemli bir rol oynar. Özellikle Omega-3 yağ asitleri (örneğin balık ve ceviz), C vitamini (meyve ve sebzeler) ve kükürt içerikli besinler (soğan, sarımsak) eklem sağlığını güçlendirebilir. Bu besinler, eklemdeki inflmasyonuı azaltarak kıkırdakların daha sağlıklı kalmasına yardımcı olabilir. Ayrıca, vitamin ve minerallerin eksikliği kıkırdak onarımını zorlaştırabilir, bu nedenle dengeli ve sağlıklı bir beslenme düzeni gereklidir. Vit D ve Vit B12 eksiklikleri hekim tarafından replase edilmelidir.

4. Ağrı Kesici ve İltihap/İnflamasyon Önleyici İlaçlar

Kireçlenme nedeniyle oluşan ağrıyı hafifletmek için ağrı kesici ve anti-inflamatuar ilaçlar kullanılabilir. Bu ilaçlar, eklemdeki ağrıyı dindirmeye ve iltihaplanmayı azaltmaya yardımcı olur. Doktor önerisiyle kullanılan ilaçlar, genellikle ağrı ve şişliği kontrol altına alarak yaşam kalitesini artırabilir. Ayrıca, topikal (sürmeli) kremler ağrı kesiciler de kullanılabilir, bu ilaçlar doğrudan ağrılı bölgeye uygulanarak etkili olabilir.

5. Fizik Tedavi

Fizik tedavi, kireçlenmenin yönetiminde etkili bir yöntemdir. Uzman bir hekim tarafından fizik tedavi modaliteleri reçete edilmelidir. Yine hekim tarafından hastanın bireysel özelliklerine göre belirlenecek ve uygulanacak egzersizler, eklemdeki hareketliliği artırmaya, kasları güçlendirmeye ve ağrıyı azaltmaya yardımcı olabilir. Fizik tedavi modaliteleri olan hot pack, ultrason, TENS, lazer uygulamaları ağrıyı azaltır ve bu modalite uygulamaları ile eklemdeki kaslar güçlendirilerek eklem stabilitesinin artırılması sağlanabilir. Ayrıca, fizik tedavi seansları, eklemdeki sertliği azaltarak fonksiyonelliği artırarak hastaların günlük yaşamlarında daha rahat hareket etmelerini yaşam kalitelerinin yükselmesini sağlar.

6. Enjeksiyon Terapileri

Kireçlenmenin ileri aşamalarında, eklemdeki hasar çok fazla olabilir ve diğer tedavi yöntemleri yeterli olmayabilir. Bu durumda eklem içi enjeksiyonlar, PRP, kortizon, hyalüronik asit veya kök hücre uygulamaları ya da sinir blokları her hastanın durumuna göre FTR hekimi tarafından yapılabilir

Kireçlenme tedavisinde, her hastanın durumu farklıdır ve tedavi planı bireysel olarak belirlenmelidir. Erken teşhis ve tedavi, kireçlenmenin ilerlemesini yavaşlatabilir ve eklem sağlığını koruyabilir. Uygulanan yöntemler, eklem sağlığını iyileştirmeye ve hastanın yaşam kalitesini artırmaya yönelik olarak dikkatlice seçilmelidir.

Kireçlenmeye Karşı Alınabilecek Günlük Önlemler

Kireçlenmeyi yönetmek ve eklem sağlığını korumak için günlük hayatta alınabilecek bazı basit önlemler, ağrıları hafifletmek ve eklemlerin işlevselliğini artırmak için oldukça etkilidir. İşte kireçlenmeye karşı alınabilecek bazı günlük önlemler:

1. Doğru Ayakkabı Seçimi

Eklem sağlığı için doğru ayakkabı seçimi son derece önemlidir. Yüksek topuklu, düz tabanlı veya dengesiz ayakkabılar, eklemlere gereksiz baskı yapabilir ve kireçlenmeyi hızlandırabilir. Özellikle diz, kalça ve bel eklemlerini korumak için rahat ve destekleyici ayakkabılar tercih edilmelidir. Ayakkabılarınızın yeterli yastıklama sağladığından, ayak arch'ınıza uygun olduğundan ve düzgün bir destek sunduğundan emin olun.

2. Postür Düzeltme

Vücudun doğru duruşu, eklemlere fazla yük bindirmemek için büyük önem taşır. Otururken, yürürken veya ayakta dururken doğru postürü korumak, eklemler üzerindeki baskıyı azaltabilir. Özellikle diz ve bel gibi eklemlerde doğru postür, ağrıların hafiflemesine ve eklemdeki hasarın ilerlemesini önlemeye yardımcı olabilir. Postürünüzü düzeltmek için sırtınızı dik tutmak, omuzlarınızı geriye almak ve karnınızı içeri çekmek önemlidir. Hekim tarafından önerilecek postür egzersizleri uygulanmalıdır.

3. Sıcak ve Soğuk Tedavi

Sıcak ve soğuk tedavi, eklem ağrılarını hafifletmek için etkili bir yöntem olabilir. Soğuk kompres, şişlik ve iltihaplanmayı azaltırken, sıcak kompres kasları gevşetebilir ve eklemdeki sertliği hafifletebilir. Ağrı hissettiğinizde, bölgesel tedavi için sıcak veya soğuk kompres kullanabilirsiniz. Genellikle, şişlik için soğuk, kas ağrıları ve sertlik için ise sıcak tedavi önerilir.

4. Düzenli Kontroller

Kireçlenme belirtileri gösteren kişiler, tedavi sürecinde FTR doktor kontrollerini ihmal etmemelidir. Düzenli doktor ziyaretleri, hastalığın ilerlemesini izlemek ve tedavi sürecini yönlendirmek açısından önemlidir. Ayrıca, erken dönemde yapılan müdahaleler, eklemdeki hasarı önlemeye veya en aza indirmeye yardımcı olabilir. Fizik tedavi hekimleri fizik tedavi modaliteleri, egzersizler, ilaçlar, eklem içi enjeksiyon tedavileri veya diğer tedavi yöntemleri konusunda rehberlik edebilir.

Kireçlenme tedavisinde günlük yaşamda yapılacak bu küçük değişiklikler, eklem sağlığını korumak ve ağrıları yönetmek için büyük fark yaratabilir. Düzenli egzersiz, doğru beslenme ve dikkatli yaşam tarzı seçimleri, kireçlenmenin etkilerini hafifletmeye yardımcı olabilir.

Kireçlenme, özellikle yaş ilerledikçe ortaya çıkan bir sağlık sorunu olsa da, doğru tedavi ve önlemlerle yaşam kalitesini artırmak mümkündür. Düzenli egzersiz, sağlıklı beslenme, kilonun kontrolü ve zamanında tıbbi müdahale, kireçlenmenin etkilerini hafifletmeye yardımcı olabilir. Eklem ağrılarınız varsa ve doğru tedavi yöntemlerini belirlemek istiyorsanız Prof. Dr. Pınar Borman ve uzman ekibi ile iletişime geçebilirsiniz.